Zgodnie z art. 109 § 2 pkt. 5 krio w przypadku, gdy dobro dziecka jest zagrożone, Sąd może wydać zarządzenie o umieszczeniu małoletniego w rodzinie zastępczej. Dzieci pochodzące z rodzin, w których rodzice pozbawieni są władzy rodzicielskiej, także mogą być skierowane pod opiekę rodzin zastępczych. W takich sytuacjach władza publiczna, zobowiązana jest zapewnić dziecku warunki do wychowania
i opieki przez specjalne instytucje, takie jak rodziny zastępcze a następnie, jeśli to możliwe – zapewnić mu powrót do rodziny.
Przyczyny ustanowienia rodziny zastępczej
Jak wskazano w wyżej przytoczonym artykule, samo zaistnienie zagrożenia dobra dziecka, jest wystarczającym powodem do wydania przez Sąd zarządzenia w zakresie umieszczenia dziecka w rodzinie zastępczej. Oznacza to, że nie musi dojść do naruszenia interesów dziecka, wystarczy że wystąpiło niebezpieczeństwo naruszenia dobra lub ogólnie pojętego, interesu dziecka.
Dziecku zapewniona jest tzw. piecza zastępcza do momentu ustania przyczyn, będących podstawą skierowania małoletniego do rodziny zastępczej. Ważne, że takie rozstrzygnięcie zapada w skrajnych przypadkach, tj. tylko wtedy, gdy inne formy pomocy rodzinie, nie przyniosły zakładanego rezultatu.
Najczęstszymi przypadkami, w zaistnieniu których dochodzi do umieszczenia dziecka w rodzinie zastępczej, jest choroba alkoholowa rodziców lub jednego z nich, śmierć rodziców czy stosowanie przemocy fizycznej lub psychicznej.
Tryby umieszczenia dziecka w rodzinie zastępczej
Sąd uprawniony jest do umieszczenia dziecka w rodzinie zastępczej:
a) w trybie natychmiastowym – na czas trwania postępowania sądowego;
b) na mocy zarządzenia kończącego sprawę dotyczącą pozbawienia lub ograniczenia władzy rodzicielskiej.
Istnieje też administracyjny tryb umieszczenia dziecka w rodzinie zastępczej, wykorzystywany w przypadkach pilnych. Po uprzedniej zgodzie rodziców, dziecko umieszcza się w rodzinie zastępczej, co następuje na podstawie umowy powierzenia zawartej pomiędzy rodziną zastępczą a starostą, którego właściwość wyznacza się ze względu na miejsce zamieszkania tej rodziny. Starosta informuje niezwłocznie sąd
o zawarciu takiej umowy.
Dozwolone jest również skierowanie dziecka do rodziny zastępczej na skutek wniosku, złożonego przez rodzica / rodziców lub osoby trzecie. Dziecko pozostaje
w rodzinie zastępczej do ukończenia pełnoletności, chyba że na życzenie dziecka, rodzina zastępcza wyrazi zgodę na przebywanie w rodzinie zastępczej.
Uprawnienia osób sprawujących pieczę zastępczą
Art. 112 1 krio, dokonuje rozdziału praw i obowiązków między rodziców a rodziną zastępczą. Do tej drugiej, należy wykonywanie bieżącej pieczy nad małoletnim,
tj. m.in. dbałość o edukację, wybór sposobów spędzania czasu wolnego, ale także jego wychowanie. Osoby sprawujące tzw. pieczę zastępczą, reprezentują dziecko
w bieżących sprawach z innymi podmiotami, również w zakresie świadczeń alimentacyjnych.
Pomimo umieszczenia małoletniego w rodzinie zastępczej, rodzice nadal sprawują pieczę nad osobą dziecka, sprawują zarząd jego majątkiem i reprezentują dziecko
w pozostałych sprawach, tj. tych, które wykraczają poza zakres spraw bieżących.
Jak wybierana jest rodzina zastępcza dla dziecka?
W świetle art. 112 5 krio, dobro dziecka jest kluczowym kryterium przy wyborze rodziny zastępczej. Każdorazowo przy dokonywaniu wyboru, uwzględnia się osoby spokrewnione lub spowinowacone z dzieckiem aby rozstanie z rodzicami było dla małoletniego, jak najmniej dotkliwe. Ważne jest, czy potencjalni rodzice zastępczy, są odpowiednio wykwalifikowani. Pomiędzy dziećmi a rodzicami musi przy tym zachodzić odpowiednia różnica wieku. Zasadą jest, że jeśli do systemu pieczy zastępczej trafić ma rodzeństwo, umieszczane jest w tym samym miejscu.
W przypadku, gdy rozwój małoletniego na to pozwala, brana jest pod uwagę opinia samego dziecka.
apl. adw. Paulina Grzywińska
