Adopcja (inaczej: przysposobienie, usynowienie) to uznanie cudzego dziecka za własne. Przysposobić można osobę małoletnią (czyli poniżej 18 roku życia) tylko dla jej dobra. Jeśli przysposabiany (czyli osoba, która ma być adoptowana) ukończyła lat 13, do przysposobienia potrzebna jest jego zgoda. Sąd opiekuńczy powinien jednak wysłuchać przysposabianego, który nie ukończył lat trzynastu, jeżeli może on pojąć znaczenie przysposobienia.
W przygotowaniach do adopcji dziecka pomagają ośrodki adopcyjne. Na terenie każdego województwa ma siedzibę co na najmniej jeden taki ośrodek.
Pierwszym etapem procedury adopcyjnej jest rozmowa wstępna kandydatów na rodziców adopcyjnych z pracownikami ośrodka adopcyjnego. W trakcie takiej rozmowy pracownicy ośrodka mają możliwość bliższego poznania kandydatów, zaś kandydaci mogą zadawać pytania i uzyskać wszystkie niezbędne informacje odnośnie procedury adopcyjnej oraz dalszej współpracy.
Kolejnym etapem jest skompletowanie i złożenie wszystkich dokumentów niezbędnych do wszczęcia procedury adopcyjnej (wymaganymi dokumentami są np. życiorysy kandydatów, podanie z prośbą o rozpoczęcie procedury adopcyjnej z uwzględnieniem wieku i płci dziecka oraz motywów podjęcia decyzji o adopcji, odpis zupełny aktu małżeństwa). O tym jakie dokumenty są potrzebne kandydaci są szczegółowo informowani podczas rozmowy wstępnej.
Po odbyciu rozmowy wstępnej i złożeniu wszystkich wymaganych dokumentów następuje rozpoczęcie współpracy z ośrodkiem adopcyjnym. Wyznaczeni przez ośrodek specjaliści podejmują ścisłą współpracę z kandydatami, która polega m. in. na prowadzeniu rozmów, przeprowadzaniu wywiadów z kandydatami w miejscu ich zamieszkania, przeprowadzaniu testów psychologicznych.
Kiedy ośrodek adopcyjny dysponuje już dostatecznymi informacjami na temat kandydatów (uzyskanych podczas rozmowy wstępnej a następnie po przeprowadzeniu rozmów, wywiadów i testów psychologicznych) dokonuje wstępnej oceny kandydatów na rodziców zastępczych. W takiej ocenie wstępnej uwzględnia się przede wszystkim osobiste kwalifikacje do bycia rodzicem zastępczym oraz motywację do podjęcia się wychowania dziecka. Następnie przeprowadza się tzw. wywiad adopcyjny, który ma na celu uzyskanie szczegółowych danych personalnych o kandydatach na rodziców zastępczych (np. dane osobowe, warunki materialno-bytowe, stan zdrowia). Potem kandydaci biorą udział w szkoleniach, których głównym celem jest upewnienie się co do słuszności decyzji o adopcji ale także dyskutowane są wątpliwości dotyczące wychowania dziecka adoptowanego oraz prowadzone są rozmowy na temat doświadczeń kandydatów i wyobrażeń o przyszłości. W trakcie szkolenia kandydaci mogą uzyskać odpowiedzi na pytanie jakie dziecko mogą przyjąć, na kogo mogą liczyć w procesie wychowania, poznać sytuację i problemy dzieci czekających na adopcję. Na zakończenie szkolenia kandydaci otrzymują zaświadczenie o jego ukończeniu.
Po ukończeniu szkolenia następuje tzw. okres oczekiwania, podczas którego kandydaci czekają na przedstawienie informacji o dziecku, które mogliby adoptować. Czas oczekiwania może być krótszy lub dłuższy – nawet do 3 lat.
Kiedy pojawi się dziecko do adopcji kandydaci są zapraszani do ośrodka adopcyjnego na spotkanie. Podczas rozmowy pracownicy ośrodka przedstawiają osobę dziecka i podstawowe dane o nim. Następnym etapem jest spotkanie z dzieckiem, które odbywa się w miejscu, gdzie dziecko przebywa. W takim spotkaniu uczestniczy oprócz dziecka i kandydatów na rodziców adopcyjnych także pracownik ośrodka adopcyjnego oraz opiekun prawny dziecka. Jeśli kandydaci wyrażają chęć kolejnych spotkań z dzieckiem, kolejne terminy uzgadniane są z opiekunami prawnymi dziecka.
Kiedy kandydaci wyrażą wolę adopcji dziecka muszą ją przedstawić pracownikom ośrodka adopcyjnego oraz opiekunowi prawnemu dziecka. Wówczas kandydaci na rodziców zastępczych składają do sądu wniosek o przysposobienie (pracownicy ośrodka adopcyjnego pomagają w sporządzeniu wniosku).
Postępowanie w sprawie przysposobienia odbywa się przed sądem. Zanim jednak sąd orzeknie adopcję wyznacza tzw. okres preadopcyjny. Jest to okres osobistej styczności z dzieckiem, podczas którego przyszli rodzice opiekują się dzieckiem u siebie w domu. Wszystko odbywa się pod nadzorem ośrodka adopcyjnego, który na zarządzenie sądu sporządza opinie, które mają uwzględniać powstawanie więzi kandydatów z dzieckiem. Po okresie osobistej styczności z dzieckiem sąd wyznaczy rozprawę podczas której orzeknie adopcję. Z kolei kiedy orzeczenie o adopcji stanie się prawomocne kandydaci stają się rodzicami dziecka.
Na koniec warto dodać, że po zakończeniu procedury adopcyjnej rodzice zawsze mogą liczyć na pomoc i wsparcie ośrodka adopcyjnego, który zawsze chętnie pomoże w rozwiązaniu problemów.
apl. adw. Marta Kaczmarek
