Samo prawo nie stawia zbyt wielu warunków dla kandydatów na rodziców adopcyjnych. Jednakże w praktyce adoptować dziecko mogą te osoby, które posiadają odpowiednie kwalifikacje osobiste, będą w stanie zapewnić dziecku godziwy byt oraz będą w stanie należycie wywiązywać się z opieki nad dzieckiem. Oceny dokonują ośrodki adopcyjne i sądy, mając na względzie przede wszystkim dobro dziecka.
Pierwszym warunkiem dla przysposabiającego, czyli osoby, która chce adoptować dziecko jest wymóg wieku – adoptować może tylko osoba mająca pełną zdolność do czynności prawnych, a więc osoba pełnoletnia, która nie została ubezwłasnowolniona. Minimalny wiek w zasadzie wynosi 18 lat, zaś dla kobiet, które uzyskały pełnoletność przez zawarcie małżeństwa – wymóg to 16 lat.
Prawo polskie w zasadzie nie ustanawia górnej granicy wieku dla osoby pragnącej adoptować dziecko, jednakże zgodnie z art.114¹ § 2 k.r.o. między przysposabiającym a przysposobionym powinna istnieć „odpowiednia różnica wieku”. W każdym przypadku to sąd rozstrzyga, kiedy ta różnica jest wystarczająca. Przyjmuje się, że jest to maksymalnie 40 lat, ale oczywiście zdarzają się wyjątki, gdzie ta różnica może być większa.
Drugi warunek to odpowiednie kwalifikacje osobiste, które są sprawdzane przez pracowników ośrodków adopcyjnych w trakcie procedury adopcyjnej poprzez zapoznawanie się z życiorysem kandydatów oraz podczas bezpośredniej rozmowy z pracownikami ośrodka oraz psychologiem.
Oceniając kwalifikacje osobiste, zwraca się szczególną uwagę na:
osobowość (cechy charakteru),stan zdrowia psychicznego i fizycznego (czy osoba chcąca adoptować dziecko jest w stanie zapewnić dziecku odpowiednią opiekę),
sytuację rodzinną (czy adoptować chce osoba samotna, małżeństwo, czy osoby chcące adoptować dziecko mają już inne dzieci),
motywy wystąpienia o adopcję dziecka (motywy decyzji),
czy przysposabiający będzie się należycie wywiązywał ze swoich obowiązków,posiadanie odpowiednich warunków ekonomicznych pozwalających na przyjęcie dziecka i utrzymanie rodziny (warunki mieszkaniowe i bytowe).
Poza tym kandydaci na rodziców adopcyjnych muszą posiadać opinię kwalifikacyjną oraz świadectwo ukończenia szkolenia organizowanego przez ośrodek adopcyjny. Szkolenie takie jest bezpłatne.
Przysposobić może małżeństwo zarówno posiadające dzieci jak i bezdzietne. Nie ma żadnych przeszkód, aby przysposobić dziecko mogły osoby pozostające w związku partnerskim. Adoptować dziecko może osoba samotna, wdowa/wdowiec czy osoba rozwiedziona (rozwodnik/rozwódka).
Polskie prawo nie wyklucza także możliwości adoptowania dziecka przez osobę niepełnosprawną. Przy decyzji brany będzie pod uwagę:
stopień i rodzaj niepełnosprawności,funkcjonowanie danej osoby w życiu codziennym, oraz możliwości opieki nad ewentualnie powierzonym dzieckiem.
Należy jednak pamiętać, że wspólnie adopcji mogą dokonać tylko małżonkowie. Osoby pozostające w związku partnerskim nie mają takiej możliwości. Jest to uzasadniane tym, że małżonkowie są w stanie zapewnić dziecku warunki zbliżone do rodziny naturalnej.
Przysposobienie ma skutki przysposobienia wspólnego (czyli dokonanego przez małżonków) także wtedy gdy osoba przysposobiona przez jednego z małżonków zostaje następnie przysposobiona przez drugiego małżonka.
Do przysposobienia przez jednego małżonków potrzebna jest zgoda drugiego małżonka, chyba, że nie ma on zdolności do czynności prawnych, albo nie można się z nim porozumieć ze względu na trudne do przezwyciężenia przeszkody. Wynika to z naczelnej zasady adopcji – dobra dziecka, które w przyszłej rodzinie musi być w pełni akceptowane.
Brak zdolności do czynności prawnych występuje w przypadku całkowitego ubezwłasnowolnienia. Natomiast pojęcie „trudne do przezwyciężenia przeszkody” nie zostało w ustawie zdefiniowane. Ma ono charakter obiektywny i w każdej konkretnej sprawie to sąd opiekuńczy ma obowiązek ustalenia, czy istniejące przeszkody są „trudne do przezwyciężenia”. Przyjmuje się, że przeszkody te istnieją, gdy porozumienie z drugim małżonkiem jest praktycznie niemożliwe lub bardzo utrudnione, np. nie jest znane jego miejsce pobytu, albo cierpi na poważną chorobę nie pozwalającą na nawiązanie z nim kontaktu.
apl. adw. Marta Kaczmarek
